Informatie 1 18-19

Inhoud
1^ste Akte
In het Spaanse klooster San Jerónimo bidden monniken voor de ziel van Karel V. Zijn kleinzoon Don Carlo komt binnen, gekweld omdat de vrouw van wie hij houdt (Elisabeth de Valois) nu om politieke redenen met zijn vader (Philips II) is getrouwd. Een monnik die lijkt op de vroegere keizer, biedt hem troost aan door vrede te sluiten met God.
Rodrigo, Markies van Posa en vriend van Carlo, is teruggekeerd uit het door Spanje bezette Vlaanderen. Hij vraagt Carlo namens het volk van Vlaanderen om hulp. Carlo vertelt hem over zijn liefde voor de vrouw die nu zijn stiefmoeder is. Posa moedigt hem aan Spanje te verlaten en naar Vlaanderen te gaan. De twee mannen zweren elkaar eeuwige trouw. Koning Philips II en zijn nieuwe echtgenote komen eer bewijzen aan het graf van Karel V, terwijl Carlo treurt om zijn verloren liefde.
In een tuin van het koninklijk paleis amuseren hofdames zich in afwachting van de komst van de koningin. Prinses Eboli (die de geliefde van de koning is geweest) zingt een Moorse romance.  De koningin heeft zich nog maar net bij hen gevoegd of de page Tebaldo kondigt de markies van Posa (Rodrigo) aan. Op zijn reis vanuit Vlaanderen heeft Rodrigo ook het Franse hof bezocht en komt Elisabeth nu nieuws uit haar vaderland brengen. Een uitvlucht, want hij wil haar in het geheim een brief van Carlo overhandigen. Als zij vraagt naar zijn wensen weet hij te bereiken dat Elisabeth toestemt in een geheime ontmoeting met Carlo.
Carlo verzoekt de koningin haar invloed aan te wenden. Hij wil naar Vlaanderen worden uitgezonden.
Tijdens hun gesprek verliest Carlo zijn zelfbeheersing. Hij herinnert Elisabeth aan hun vroegere liefde. Zij wijst zijn liefdesbetuigingen af en Carlo verlaat haar wanhopig. Deze scène is ongemerkt gadegeslagen door prinses Eboli, die ook verliefd is op Carlo. Nauwelijks is Carlo weg of de koning wordt aangekondigd. Hij verwijt de hofdame, de gravin van Aremburg, nalatigheid omdat hij de koningin zonder gevolg aantreft, wat tegen de etiquette is. Hij zendt haar naar Frankrijk terug en daarmee verliest Elisabeth haar laatste vriendin, van wie zij bewogen afscheid neemt.
Als iedereen weg is houdt de koning Rodrigo staande en vraagt hem waarom hij zijn koning nog nooit een gunst gevraagd heeft. Rodrigo houdt nu een pleidooi ten gunste van de Nederlanden en doet dit op zo`n moedige wijze dat Philips ervan onder de indruk raakt en hem de raad geeft op te passen voor de grootinquisiteur. Hij meent eindelijk een onbaatzuchtig mens gevonden te hebben die hij kan vertrouwen, en geeft graaf Lerma opdracht dat Rodrigo op ieder tijdstip bij hem zal mogen worden toegelaten.

2^de Akte
De paleistuin van de koningin, bij nacht.
Carlo zal Elisabeth daar ontmoeten, maar in haar plaats komt Eboli die een mantel van de Koningin om heeft. Carlo ziet haar aan voor de Koningin en verraadt daardoor aan Eboli zijn liefde voor Elisabeth.
In haar jaloezie zweert Eboli zich te zullen wreken, tot ontzetting van Rodrigo die Carlo geschaduwd heeft om hem te beschermen. Hij probeert tevergeefs Eboli milder te stemmen, maar deze is zo gekrenkt dat zij tot ieder verraad in staat is. Rodrigo vraagt Carlo hem alle politiek gevoelige documenten die hij in zijn bezit heeft te overhandigen. De twee bevestigen nogmaals hun vriendschapsband.
Het is de dag van het autodafe, de massale terechtstelling op de brandstapel van ketters. De slachtoffers worden door monniken rondgeleid. De Koning en zijn hofhouding zijn bij het schouwspel aanwezig. Carlo maakt van deze gelegenheid gebruik om zes afgezanten uit Vlaanderen om genade voor hun land te laten smeken. Het volk, en in het bijzonder de geestelijkheid, is daartegen gekant, maar Carlo houdt een pleidooi voor de Nederlanden en vraagt tot gouverneur van deze provinciën te worden aangesteld.
Philips vraagt hem of hij dan het zwaard tegen zijn vader wil opnemen, waarop Carlo antwoordt dat hij dit desnoods wil doen om de Nederlanden te redden. De koning ontbiedt nu zijn garde om Carlo te arresteren, maar niemand waagt het de Infante te benaderen, tot Rodrigo hem vraagt zijn degen af te geven. Ontdaan over deze daad van zijn vriend geeft Carlo zich over en wordt als gevangene weggeleid, waarna het autodafe een aanvang neemt.
Een sopraanstem uit de hemel belooft de veroordeelden de verlossing in het hiernamaals.

3^de Akte
Philips heeft de hele nacht wakend doorgebracht. Hij realiseert zich dat zijn jonge vrouw hem nooit heeft bemind en dat hij als Koning heel eenzaam is. Hij zal slechts rust vinden als hij in de tombe in het Escorial zal liggen. Graaf Lerma kondigt een bezoek aan van de grootinquisiteur, een blinde grijsaard van 90 jaar, die echter een machtige tegenspeler van de Koning blijkt te zijn. Philips vraagt hem eerst advies over Carlo, moet hij hem verbannen of ter dood laten brengen? De inquisiteur antwoordt dat ook God zijn zoon ter dood heeft laten brengen en vraagt of de Koning nog iets anders op het hart heeft. Bovendien doet hij een heftige aanval op de nieuwe gunsteling van de Koning, de Markies van Posa, die hij van ketterij beschuldigt en een gevaar voor de troon acht. Philips wijst deze beschuldiging verontwaardigd af. Rodrigo is voor hem een ware vriend, maar de inquisiteur vindt dat de Koning geen andere vriend dan de Kerk nodig heeft. Beiden gaan in onmin uit elkaar.
Elisabeth komt binnen en is ontdaan dat haar juwelenkistje gestolen is. Philips haalt het voor de dag (Eboli had het gestolen en aan de Koning gegeven) opent het en vindt er een portret in van Carlo. Hoewel Elisabeth hem eraan herinnert dat Carlo haar vroegere verloofde was, beschuldigt de Koning haar van ontrouw. Zij valt flauw en de Koning roept Rodrigo en Eboli om hulp. Hij schaamt zich voor zijn argwaan. Ook Eboli is tot andere gedachten gekomen. Zij bekent Elisabeth dat zij het kistje uit jaloezie had gestolen. Elisabeth verbant haar uit Madrid, maar Eboli die nog een dag heeft voor zij zich in een klooster zal terugtrekken, besluit die tijd te gebruiken om Carlo te redden.

Carlo is in de gevangenis geworpen. Rodrigo komt binnen en vertelt hem dat hij in zijn plaats zal moeten sterven, omdat hij door het bezit van de politiek gevoelige documenten die hij van Carlo heeft overgenomen van verraad beschuldigd wordt. Er klinkt een schot en Rodrigo valt dodelijk gewond neer. Stervend deelt hij Carlo mee dat Elisabeth hem verwacht in het klooster van San Jerónimo. Philips komt de kerker in en geeft zijn zoon de vrijheid. Carlo wijst dit af en noemt hem een moordenaar. Deze pijnlijke situatie wordt onderbroken door een alarmklok. Het volk heeft de vesting bestormd om de geliefde troonopvolger te bevrijden. De Koning geeft opdracht de poorten te openen en wil hen zelf toespreken, maar als de grootinquisiteur verschijnt, beveelt hij het volk te knielen voor de Koning.

4^de Akte
In het klooster van San Jerónimo, wacht Elisabeth geknield voor het graf van Karel V op Carlo.
Samen zingen zij een afscheids-duet, dat wordt onderbroken door de plotselinge verschijning van de Koning en de grootinquisiteur. Als Phillips zijn zoon wil uitleveren aan de grootinquisiteur, verschijnt de geheimzinnige monnik uit de eerste akte. Hij leidt Carlo het klooster binnen, waar hij, de monnik, wordt herkend als de doodgewaande Karel V, die zich als monnik in het klooster had teruggetrokken.